De Verlichting als bescherming van godsdienst

Wie het het stuk “Vlaanderen zal seculier zijn of het zal niet zijn” van Jurgen Slembrouck van de Universiteit Antwerpen leest, krijgt een schoolvoorbeeld van de dogmatische bekeringsdrang die atheïsten aan de dag leggen. De titel liegt er niet om: ze zullen pas tevreden zijn als iedereen godsdienst afwijst en belijdt dat de Verlichting de enige ware leer is. Neen, atheïsten moeten geen lessen krijgen van gelovigen wat betreft starheid in hun denken en het ontbreken aan intellectuele flexibiliteit.   In zijn opinie stelt Dhr Slembrouck ook duidelijk vast dat wie nog God als maatstaf gebruikt, duidelijk intellectueel ondermaats is. Als stelling kan dit meteen tellen. Wie het niet eens is met het geseculariseerde wereldbeeld van de vrijzinnigen, is intellectueel niet waardig om aan het debat deel te nemen. Dus debat meteen gesloten. Ik vraag me bij zulke debattechnieken echter af wie werkelijk de intellectueel zwakkere is om zich van zulke argumentatie te moeten bedienen. Gelukkig is er in het stuk na die alinea toch nog enige argumentatie te vinden en meer bepaald in “de geschiedenis”. Spijtig genoeg vervalt dit in een setting die al te simplistisch is en die je vandaag in alle discussies over religie hoort. Als men verwijst naar het verleden, dan maakt men het uitgangspunt

geloof = christendom = katholieke kerk

en bijgevolg haalt men heel wat voorbeelden uit de geschiedenis aan van één religie en met een pars pro toto gelden die denkbeelden en fouten plots voor alle religies.   Kijkt men naar het heden en de toekomst en wil men daarbij een doembeeld van godsdienst voorhouden, dan wijzigt de vergelijking plots in

Geloof = de islam

Wat op zich een even belachelijke vergelijking is, want alleen al door die stelling bewijst men niet eens veel van islam af te weten want dé islam bestaat niet.   De “fouten” of minder wenselijke onderdelen van de historische katholieke kerk en toekomstige afschrikking van de islam, zijn dan steevast argumenten die gebruikt mogen worden om tot vaststelling te komen dat godsdienst in het algemeen fout zit, tegen de Verlichting is, tegen democratie en zelfs een misdaad tegen de menselijkheid is. Daarom moet onze samenleving “gered” worden van een moderne pest die geloof nog is.  

Gelovigen worden monddood gemaakt  

Blijkbaar moet er toch een sterk signaal komen vanuit religie dat het de vrijzinnigen zo’n schrik aanjaagt zodat ze elke vorm van geloof uit het openbaar leven willen weren. Een democratie zoals die verdedigd wordt door de vrijzinnigen, zou echter moeten open staan voor alle meningen. Als vrijzinnigen de waarden van de Verlichting hoog in het vaandel dragen moeten ze leren dat de Verlichting met name een bescherming is waarbij de ene mening niet per definitie de andere mag overheersen. Ja, ooit was dat nodig tegen het overwicht van de katholieke kerk, maar vandaag lijken de rollen omgekeerd en moeten gelovigen beschermd worden als minderheid.   Ik citeer echter uit het artikel van dhr Slembrouck:

We varen altijd verder. Maar we varen niet doelloos en zonder kompas. De fundamentele waarden van de Verlichting tonen ons de weg: de rechtsstaat, de volkssoevereiniteit, de gelijkheid, de vrijheid van overtuiging en de vrijheid om die overtuiging te uiten, ….

  Die vrijheid om die overtuiging te uiten is blijkbaar voor vrijzinnigen enkel voor zichzelf voorbehouden.   Tegenwoordig volstaat het echter om een publiek debat te zeggen dat je mening gestoeld is op je godsdienstige overtuiging en plots is jouw woord niets meer waard. Je mag bijvoorbeeld mee debatteren over genderneutraliteit totdat je zegt dat je vanuit je geloof gewoon eens enkele voorzichtige vraagtekens wil plaatsen bij de ganse discussie. Je wordt vervolgens door de goegemeente aan de kant gezet en democratisch monddood gemaakt. De Verlichting als excuus voor censuur van de gelovigen, noem ik dat.  

Religie kan de Verlichting perfect respecteren  

Laat ik duidelijk stellen dat religie ook perfect kan bestaan in een democratie die geleid wordt door de idealen van de Verlichting. Ik ben zelf mormoon en zoals iedere religie hebben wij ook een aantal geloofsartikelen die de basisregels van ons geloof vormen. Sta me toe daaruit artikel 12 te citeren:

Wij geloven onderdanig te moeten zijn aan koningen, presidenten, heersers en magistraten, door het gehoorzamen, eerbiedigen en hooghouden van de wet.

  Voor mormonen wereldwijd geldt de duidelijke regel: respecteer de wetten, ook als die wetten niet zijn zoals wij denken dat ze moeten zijn. In dat geval worden mormonen trouwens opgeroepen tot de belangrijkste taak in de res publica: het opnemen van een openbaar ambt via een democratisch proces om zo deel te nemen aan het democratisch proces van het maken en wijzigen van wetten. Is het dat waar vrijzinnigen misschien schrik van hebben?   Wat mij betreft mag een democratie perfect stellen dat haar wetten altijd boven de wetten van godsdienst gaan – van alle godsdiensten dan en niet enkel van diegene die om electorale redenen over het hoofd kunnen gezien worden. Ze moet dan zichzelf voldoende sterk, achtbaar en weerbaar vinden om toe te laten dat alle meningen aan bod, ook indien het de mening van een gelovige is. Als dat niet kan, is het debat intellectueel pas echt ondermaats.