Grieks-Hebreeuwse stijl

Er zijn van die dagen dat er plots puzzelstukjes die al een tijdje in je hoofd zitten, plots samenvallen en je een beeld tonen dat je nooit vermoed had, maar die je een aha-erlebnis geven die je nooit meer zal vergeten. Ik had er deze week zo eentje en hoewel de titel doet vermoeden dat ik iets bijgeleerd heb over worstelen, is het eerder zo dat ik dingen die ik wist uit de ene wetenschap, kon toepassen op andere zaken. Een beetje wat ik dus liefst doe: mijn geloof versterken door andere waarheid op toe te passen.   Deze keer grijp ik terug naar mijn cursus filosofie. Voor alle duidelijkheid: de enige keer dat ik filosofie echt bestudeerd heb, was toen ik les volgde aan de universiteit van Leuven, omdat het een verplicht vak was. De rest heb ik geleerd door te lezen, meestal boeken die ergens filosofie gebruikten, waardoor mijn interesse geprikkeld was en ik random zaken begon op te zoeken en dus puzzelstukjes begon te verzamelen. Vergeef het mij echter wanneer mijn uitleg kort door de bocht is en verdere verfijning nodig heeft. In de filosofie (en daarbuiten) kent men de begrippen “Grieks denken” en “Hebreeuws denken”. Aangezien de Griekse cultuur nogal doorgedrongen was tot de Romeinse cultuur en die Romeinen hier duidelijk hun stempel hebben nagelaten, is het Griekse denken ons niet onbekend. Alexander De Grote heeft daar ook enorm veel aan bijgedragen. Hij was een leerling van Aristoteles en met zijn veroveringen (die van Alexander, niet van Aristoteles) heeft hij ook diens leer goed verspreid.  

Grieks versus Hebreeuws denken

  Het Griekse denken is een lineair denken. Je staat aan de ene kant van de lijn of aan de andere kant. Het is meer zwart-wit. Je bent goed of fout en als jij goed bent, is de rest fout. Het Hebreeuwse denken (en het is correct om het Hebreeuws te nemen en niet Joods) is veel meer bijna zoals quantummechanica: je bent verschillende dingen tegelijk. Een vrouw kan iemands echtgenote zijn, maar ze kan tegelijk ook moeder van zijn en is zeker ook de dochter van iemand. Er is veel meer ruimte voor nuance en ook voor open debat. Debat heeft dan veel minder de bedoeling om iemand over te halen naar jouw kant, maar veel meer om de ander inzicht te geven in hoe jij de dingen ziet.   Je ziet dit ook in het verschil tussen het jodendom en het christendom. Bij de Joden heb je ook enorm veel strekkingen, maar ze hoeven niet perse elkaar de kop af te bijten. Terwijl binnen het christendom de verschillende strekkingen letterlijk tot oorlogen hebben geleid en nog steeds de strijd om de “ene ware kerk” hebben.   Als we dan echter beseffen dat Jezus en zijn eerste volgelingen allemaal Joden waren, opgevoed in het Hebreeuwse denken, waar komt het Griekse denken dan toch vandaan? Vrij simpel: de Romeinen waren toen de heersende maatschappij en toen het christendom zich verder dan enkel bij Joden ging verspreiden, kwam het dus in aanraking met de Romeinse cultuur en dus het Griekse denken. Denk trouwens maar eens na: welke apostel was in de eerste plaats actief met de verspreiding van het evangelie onder de heidenen? Wiens brieven vormen nu nog steeds een heel groot deel van het Nieuwe Testament? Yeps, Paulus, een Romein.   Je hebt dan ook meteen de vraag van de kip of het ei. Hebben de stellingen van Paulus veel invloed omdat ze veel in de Bijbel staan of moeten we stilstaan bij het feit dat de Bijbel zoals we hem nu kennen, is samengesteld op een concilie dat reeds helemaal in de greep was van de Romeinse cultuur?  

Invloed van de taal

  Ook de linguïstiek speelt hierin een rol. De meeste bijbelversies die we nu gebruiken, zijn gebaseerd op de septuagint, zijnde de Griekse vertaling. Als vertalers woorden moeten kiezen om nuances op te vangen, dan zullen ze, zeker in oude tijden, gekozen hebben voor de woorden die het best bij hun manier van denken pasten. Ik denk dus dat het een interessante vraag is die ik eens zou willen stellen aan enkele bijbelgeleerden die meer weten over de invloed van de linguïstiek op deze materie.   Kortom, het is logisch dat in het christendom een overzicht van het Griekse denken terug te vinden is, hoewel de oorsprong eigenlijk gecorreleerd is aan het Hebreeuwse denken. Toen ik dat deze week besefte, ging ik plots een aantal dingen anders gaan bekijken.  

Zoveel lagen

  Neem nu de parabel van de overspelige vrouw. We kennen allemaal de prachtige spreuk die deze parabel opleverde: “Hij die zonder zonde is, werpe de eerste steen”. Een wijze les, maar ik zelf heb, net zoals vele andere christenen, me al afgevraagd hoe Christus zo vlot over haar zonde heen ging. Het was toch heel duidelijk dat deze vrouw zondig was. We komen dan tot lessen die zeggen “veroordeel de zonde, maar niet de zondaar”, maar nu snap ik het eigenlijk beter. Die vrouw is niet ofwel zondig ofwel niet. Ze is gewoon zoveel meer. Ze is op dat moment hoe dan ook nog steeds een dochter van onze Hemelse Vader, die enorm veel van haar houdt.   Hetzelfde voor de discussie die vaak gevoerd wordt tussen atheïsten en gelovigen: hoe kan God perfect rechtvaardig zijn als hij ook perfect barmhartig is? Daar komt ons Grieks denken boven. Je bent of het één of het ander. Te veel van het ene ingrediënt, verpest het recept voor de ander. Maar als je het niet langer als een of-situatie kan bekijken, maar als een en-situatie, als een taart met meerdere lagen, dan krijgt het plots zoveel meer smaak (en dus betekenis).  

Een openbaring

  Ik sta waarschijnlijk nog maar een het begin van een nieuwe ontdekkingsreis en misschien heb ik hier iets geleerd dat al lang gekend is en veel besproken, maar ik moet zeggen dat ik het nog niet ben tegengekomen in de vele boeken die ik al gelezen heb en zeker niet in al de uitleg die ik al gehoord heb in die moeilijke situaties. Ik wou dat ik het al langer wist, het zou het me beter in staat gesteld hebben te snappen dat God uiteraard zo universeel is, dat Hij meer is dan yin of yang. Hij is zoveel dingen tegelijk en dat is net het goddelijke, dat ook in ons zit.   We zijn zoveel meer dan één ding dat ons definieert. We zijn niet zomaar een goede of een slechte mens. We doen goede of slechte dingen, maar we bestaan uit veel meer lagen en de tocht die voor ons ligt, is om die lagen juist gerangschikt te krijgen.   Misschien zie het nog niet helemaal en moet ik hier veel over bijleren, maar als er mensen zijn die hun inzichten hierover willen delen in de reacties hieronder, dan kijk ik er al enorm naar uit om bij te leren en te horen hoe jullie dit bekijken.